Het verhaal van FeedFair
Wanneer dark patterns niet meer verborgen kunnen blijven — en een rechter €100.000 per dag oplegt
Fictief scenario — gebaseerd op realistische situaties
De Aanleiding
Hoe het begon
FeedFair had een technisch werkende chronologische feed-optie. Het probleem: elke keer dat gebruikers de app sloten, een andere sectie bezochten, of van apparaat wisselden, werd hun keuze automatisch gereset naar de algoritmische "Voor jou"-feed. De optie bestond — maar was in de praktijk illusoir.
Een burgerrechtenorganisatie spande een kort geding aan. De rechter oordeelde: dit is een verboden dark pattern onder de Digital Services Act. FeedFair kreeg twee weken om het te fixen — of betaalde €100.000 per dag. Dit was de eerste keer dat een rechter een groot platform dwong tot concrete code-wijzigingen.
"We dachten dat de reset naar de algoritmische feed een design-keuze was. De rechter noemde het een verboden dark pattern."
De Vragen
Wat moesten ze uitzoeken?
Waarom is een automatische reset een dark pattern?
Het team begreep aanvankelijk niet waarom hun implementatie problematisch was. De optie bestond toch? Je kon toch kiezen voor chronologisch? De rechter legde uit waarom dat niet genoeg was.
💡 Het inzicht
Een keuze die steeds opnieuw gemaakt moet worden is geen echte keuze. Als de standaard-instelling automatisch terugkeert, worden gebruikers psychologisch gedwongen om de default te accepteren. Dit is precies wat de DSA Artikel 25 verbiedt: interfaces ontwerpen die het vermogen van gebruikers om vrije en geïnformeerde beslissingen te nemen "wezenlijk verstoren of schaden."
🌍 Waarom dit ertoe doet
De rechter citeerde Recital 67 DSA die specifiek noemt: "het moeilijker maken om een dienst te annuleren dan om zich aan te melden" en "standaardinstellingen moeilijk wijzigbaar maken." De automatische reset past in hetzelfde patroon: het is makkelijker om algoritmisch te accepteren dan om chronologisch te behouden.
Wat vereist de DSA Artikel 38 precies?
Het compliance-team ging terug naar de letter van de wet. Artikel 38 DSA vereist dat Very Large Online Platforms (VLOP's) "ten minste één versie" van hun recommender system aanbieden die "niet gebaseerd is op profilering."
💡 Het inzicht
De sleutel zit in "aanbieden" — niet alleen technisch beschikbaar maken, maar werkelijk aanbieden als reële optie. Een chronologische feed die verborgen zit in menu's en systematisch gereset wordt, wordt niet "aangeboden" — het wordt gedoogd. De wet vraagt om respect voor gebruikerskeuze, niet om window-dressing.
🌍 Waarom dit ertoe doet
De rechter stelde dat FeedFair's praktijk "inbreuk maakt op de vrijheid van informatievergaring" van gebruikers. Dit is een grondrechtelijk frame: het algoritme bepaalt wat mensen zien, en als ze daar geen controle over hebben, wordt hun autonomie geschonden.
Hoe implementeer je echte gebruikerskeuze?
Het development team moest fundamenteel herontwerpen. Wat betekent "permanente keuze" technisch? En hoe maak je het "direct toegankelijk"?
💡 Het inzicht
Permanente keuze betekent: opgeslagen als user preference die synchroon blijft over alle apparaten en sessies. Direct toegankelijk betekent: zichtbaar op de homepage, niet verborgen in settings. Best practice: tabs zoals "Voor jou" / "Volgers" die altijd zichtbaar zijn en waar je keuze blijft waar je hem achterlaat.
🌍 Waarom dit ertoe doet
Twitter/X implementeert dit met zichtbare tabs. De keuze is één klik, blijft permanent, en synchroniseert over apparaten. FeedFair moest deze UX-standaard overnemen — engagement-optimalisatie moest wijken voor gebruikersautonomie.
Kan civiele rechtspraak platforms echt veranderen?
De juridische afdeling was sceptisch. Een nationale rechter die een globaal platform dwingt tot code-wijzigingen? Dat kon toch niet standhouden? Ze gingen in beroep — maar de dwangsom bleef.
💡 Het inzicht
De DSA creëert een ecosystem van handhaving: toezichthouders (Europese Commissie), nationale autoriteiten (Digital Services Coordinators), én civiele rechtspraak. Burgerrechtenorganisaties kunnen platforms aanklagen. Rechters kunnen dwangsommen opleggen. De vraag "wie handhaaft de DSA?" blijkt te zijn: iedereen.
🌍 Waarom dit ertoe doet
FeedFair's beroep op "fragmentatie van de Digital Single Market" — 27 rechters met 27 interpretaties — werd niet geaccepteerd. Het alternatief — dat gebruikers volledig afhankelijk zijn van toezichthouders — zou hun rechtsbescherming beperken. Platforms kunnen niet ontsnappen aan nationale rechters.
De Reis
Stap voor stap naar compliance
De dagvaarding
Een burgerrechtenorganisatie spande een kort geding aan. De claim: FeedFair's automatische reset naar algoritmische feed was een verboden dark pattern.
Het vonnis
De rechter oordeelde scherp: dit is een DSA-schending. Twee weken om te fixen, anders €100.000 per dag dwangsom. Maximaal €5 miljoen.
De reality check
Voor het eerst moest een platform niet "beloven beter te doen," maar daadwerkelijk code wijzigen onder druk van een rechterlijk bevel.
Interface-herontwerp
Zichtbare tabs op de homepage: "Voor jou" en "Volgende." Eén klik om te switchen. Keuze blijft permanent.
Backend-aanpassingen
User preferences werden persistent gemaakt: synchronisatie over iOS, Android en web. Geen reset bij sessie-einde.
Bredere uitrol
In plaats van 27 verschillende nationale implementaties, koos FeedFair voor EU-brede uitrol. Efficiënter en minder juridisch risico.
De Obstakels
Wat ging er mis?
✗ Uitdaging
Automatische reset naar algoritmische feed was een verboden dark pattern
✓ Oplossing
Permanente opslag van gebruikerskeuze, gesynchroniseerd over alle apparaten en sessies
✗ Uitdaging
Chronologische optie was verborgen in menu's, niet "direct toegankelijk"
✓ Oplossing
Zichtbare tabs op homepage, één klik om te switchen
✗ Uitdaging
Beroep op "fragmentatie van Digital Single Market" werd niet geaccepteerd
✓ Oplossing
EU-brede implementatie in plaats van per-land aanpak
We dachten dat we slim waren door de keuze te bieden maar niet echt te respecteren. De rechter zag door de facade heen. Design-keuzes zijn compliance-keuzes.
De Lessen
Wat kunnen we hiervan leren?
Dark patterns zijn rechtens verboden
Manipulatieve design is geen slimme UX — het is een DSA-schending met dwangsommen als gevolg.
Gebruikerskeuze moet echt zijn
Een optie die reset, verborgen zit, of moeilijk vindbaar is, is geen optie.
Civiele rechtspraak werkt
Burgerrechtenorganisaties kunnen platforms aanklagen. Rechters kunnen code-wijzigingen afdwingen.
EU-breed is efficiënter
In plaats van 27 nationale implementaties: rol compliant design direct EU-breed uit.
Gebruikt jouw platform algoritmische content-curatie?
Check of je users een echte, permanente keuze biedt voor niet-geprofileerde alternatieven.
Ga verder met leren
Ontdek gerelateerde content